هیأت اجرایی مرکزی جماعت دعوت و اصلاح ایران روز پنج شنبه ۲۸ اردیبهشت تشکیل جلسه داد. در ابتدای جلسه، استاد عبدالرحمن پیرانی، دبیرکل جماعت بیاناتی ایراد نمود که گزیده آن در پی می‌آید:

الحمدلله الذی من علینا بنعمة الإسلام و اکرمنا ببعثة نبینا محمد علیه الصلوة والسلام، فأخرجنا من الظلمات الی النور و جعلنا خیر أمة أخرجت للناس والصلوة والسلام علی إمام الدعاة المبلغین عن الله سیدنا و حبیبنا محمد و علی آله و أصحابه الذین نصروا الدعوة و رفعوا لواءها و بذلوا و صبروا و صابروا و رابطوا و اتقوا الله فأفلحوا و من سار علی دربهم الی قیام یوم الدین.

قال الله سبحانه و تعالی: (قُلْنَا اهْبِطُوا مِنْهَا جَمِيعًا ۖ فَإِمَّا يَأْتِيَنَّكُم مِّنِّي هُدًى فَمَن تَبِعَ هُدَايَ فَلَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ)

و قال علی لسان سیدنا ابراهیم علیه السلام: (رَ‌بَّنَا وَابْعَثْ فِيهِمْ رَ‌سُولًا مِّنْهُمْ يَتْلُو عَلَيْهِمْ آيَاتِكَ وَيُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَيُزَكِّيهِمْ إِنَّكَ أَنتَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ) 

اجازه می‌خواهم تا عرایضم را با اشاراتی هرچند کوتاه در مورد تربیت اسلامی و نقش شورا به عنوان جزئی از این تربیت و نقش بیداری اسلامی در احیای شورا آغاز نمایم.

تربیت اسلامی از یک نگاه و به یک اعتبار کل دین را در بر می‌گیرد؛ زیرا همه تعالیم دینی همواره دارای نقش تربیتی و اصلاحی است و آن هم تربیت انسان صالح مصلح است و تربیت متوازن در شخصیت انسان. التربیة عملیة انسانیة النزعة، ذاتیة المنطلق، اجتماعیة المحتوی و هی طریقة الحیاة أو الحیاة ذاتها. تربیت پایه و اساس هرگونه اصلاح و پیشرفت و مقدمه هر گونه بیداری و دگرگونی است. 

تربیت است که راه را بر تهذیب نفس و بیداری عقل فراهم می‌نماید در واقع منهج تربیتی بود که امت اسلامی را بوجود آورد. بنابراین پیروزی هر نهضت و یا نظامی در گرو وجود جمعی است برای آن تربیت شده باشند. به وسیله تربیت اسلامی بود که پیامبر عظیم الشأن بر جزیرة العرب تسلط یافت و شرک و بت‌پرستی را ریشه‌کن ساخت.

قرآن نسلی را که پیامبر(صلی الله علیه وسلم) تربیت نموده بود این چنین توصیف می‌کند:(مُّحَمَّدٌ رَّ‌سُولُ اللَّـهِ وَالَّذِينَ مَعَهُ أَشِدَّاءُ عَلَى الْكُفَّارِ‌ رُ‌حَمَاءُ بَيْنَهُمْ...)[فتح:29]

در اثر تربیت اسلامی بود که فرستاده عمر بن خطاب در جنگ قادسیه ربعی بن عامر در مقابل فرمانده نظامی کسری با عزت و عظمت می‌ایستد و هنگامی که از او سؤال می‌کند که: ماذا جاء بکم؟ می‌گوید: إن الله ابتعثنا لنخرج من شاء من عبادة العباد الی عبادة الله وحده و من ضیق الدنیا الی سعة الدنیا و الآخرة و من جور الأدیان الی عدل الإسلام.

بعضی از علما بر این باورند که: پیروزی صلاح الدین ایوبی در جنگ با صلیبیها در واقع در اثر تلاش‌ها و فعالیت‌های تربیتی دو امام بزرگوار امام ابوحامد غزالی و امام عبد القادر گیلانی بود.

سرانجام در عصر ما کسانی هم‌چون امام حسن البناء در مصر و بعضی از کشورهای عربی و آفریقایی و امام ابوالاعلی مودودی و امام ابوالحسن ندوی در شبه قاره هند و مرحوم نجم‌الدین اربکان در ترکیه به وسیله اهتمام به تربیت توانستند اعتماد به ‌نفس را به مسلمانان باز گردانند و اکنون بهار عربی ثمره‌ی تلاش‌های آنان و سایر دلسوزان و علمای اسلام است. 

لذا از زمانی که حضرت آدم و همسرش حوا علیهما السلام بر این کره خاکی مسکن گزیدند و یک زندگی آگاهانه و مسؤولانه را آغاز نمودند، وجود برنامه و منهجی تربیتی از ضروری‌ترین نیازهای انسان به حساب آمده است؛ تا در نبردگاه کارزار جاویدان (زمین) در جنگی دائمی که رزمگاه آن ذات و ضمیر خود انسان است که میان انسان مأمور به اصلاح خویش و آبادانی زمین از طرفی و شیطان مظهر و ساخته شرّ از طرف دیگر بر پاست، وجود برنامه و منهجی انسان را یاری دهد تا هوشیار و بیدار در مقابل تهدیدهای شیطان –لأغوینهم، لأحتنکن- پیروزی ممکن و میسر باشد. 

(قُلْنَا اهْبِطُوا مِنْهَا جَمِيعًا ۖ فَإِمَّا يَأْتِيَنَّكُم مِّنِّي هُدًى فَمَن تَبِعَ هُدَايَ فَلَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ)[بقره:38]  

لذا در طول تاریخ به منظور صلاح و اصلاح انسان منهج و برنامه‌ای توسط انبیاء و به صورت متوالی نازل می‌شد.

(يَا بَنِي آدَمَ إِمَّا يَأْتِيَنَّكُمْ رُ‌سُلٌ مِّنكُمْ يَقُصُّونَ عَلَيْكُمْ آيَاتِي ۙ فَمَنِ اتَّقَى وَأَصْلَحَ فَلَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ)[اعراف:35]

توجه فرمایید چگونه ابراهیم خلیل دست دعا بر می‌دارد و از پروردگار می‌خواهد که:(رَ‌بَّنَا وَابْعَثْ فِيهِمْ رَ‌سُولًا مِّنْهُمْ يَتْلُو عَلَيْهِمْ آيَاتِكَ وَيُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَيُزَكِّيهِمْ إِنَّكَ أَنتَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ)[بقره:129]

بنابراین تربیت اسلامی و اصلاح‌ بینش و منش و یا تعلیم و تزکیه و تبدیل معرفت به سلوک برای انسان ملهم به خیر و شر و صعود و سقوط فرایندی است دائمی که از بامداد زندگی و رشد عقلی انسان تا شامگاه مرگ جریان دارد و انسان در صراعی دائمی است.

لازم می‌دانم چند نکته را یادآوری نمایم:

 ۱. تربیت به معنایی که بدان اشاره شد تنها مربوط و یا متعلق به یک گروه و یا جماعت خاصی نیست، بلکه همه افراد و یا گروه‌هایی که با آگاهی و اخلاص به فرامین خالق و مولایشان –الله جل جلاله- لبیک گفته و آن را بر زندگی خویش حاکم ساخته‌اند، از تربیت اسلامی برخوردارند و تفاوت تنها در میزان و مقدار و شیوه و منهجی است که برگزیده‌اند.

لذا شایسته نیست گروهی و یا جماعتی اصطلاحاتی هم‌چون: دعوت، تربیت، اصلاح و... را در انحصار خود قرار دهند و دیگران را فاقد آنها پندارند هم‌چنان‌ که شایسته نیست دیگران نیز، ضرورت وجود هرگونه برنامه و یا منهج تربیتی برای خود را انکار نمایند.

 ۲. تربیت اسلامی دارای شیوه و اسلوب اداری متکاملی است و نیز متصف به اوصافی که آن را از سایر روش‌‌های بشری متمایز می‌سازد. منبع و مأخذ آن قرآن و سنت است که درستی و ثباتش را تضمین می‌کند. (...قَدْ جَاءَكُم مِّنَ اللَّـهِ نُورٌ‌ وَكِتَابٌ مُّبِينٌ)[مائده:15]

علاوه بر این تربیت هم درپی تطبیق قرآن و سنت است و هم به وسیله‌ی شورا به نسبت آنچه صریحا بیان نشده و مسکوت‌عنه است و مجال برای اجتهاد دارد، براساس قواعد شرع و در چارچوب مصالح و مقاصد آن به اتخاذ تصمیم می‌پردازد.

 پس شورا به عنوان جزئی از اسلوب اداری تربیت اسلامی دارای نقش عظیم و وسیعی است در حیات و زندگی فرد و جمع از نظر اداره امور سیاسی-اقتصادی و اجتماعی و به همین دلیل مورد تأکید قرآن و سنت قرار گرفته است.

در سوره‌ی مبارکه شورا آیه‌ی 38 آمده است: (وَالَّذِينَ اسْتَجَابُوا لِرَ‌بِّهِمْ وَأَقَامُوا الصَّلَاةَ وَأَمْرُ‌هُمْ شُورَ‌ى بَيْنَهُمْ وَمِمَّا رَ‌زَقْنَاهُمْ يُنفِقُونَ)

سید قطب می‌ فرماید:

تعبیر کلام بیانگر این است که همه‌ی کارهای مسلمانان شورایی است و بدین وسیله سراسر زندگی‌شان را به رنگ و صبغه‌ی شورا آراسته‌اند و می‌فرماید این یک نص مکی است و قبل از برپایی دولت اسلامی در مدینه بر پیامبر(ص) نازل گردیده است؛ پس شورا یک قاعده و قانونی فراتر و ژرف‌تر از دولت و امور متعلق به حکومت است؛ قاعده و قانونی ذاتی برای یک زندگی اسلامی است.

امام فخر رازی و ابن‌عطیه و قرطبی فرموده‌اند: خداوند قومی را که اهل مشورت هستند و هرگاه اتفاقی برای آن‌ها رخ دهد، با هم مشورت می‌کنند و هر کس برای خود رأی نمی‌دهد، بلکه به خرد جمعی عمل می‌کنند، خداوند این چنین قوم و جمعی را مورد مدح و تمجید قرار داده است.

شیخ خازن آیه را در جهت جلوگیری از استبداد و پرهیز از تک‌روی تفسیر می‌نماید.

و شیخ شحرور نیز بر این عقیده است که شورا جزئی اساسی از ایمان و پاسخ‌گویی نسبت به فرمان پرودگار است؛ زیرا آیه (...وَأَمْرُ‌هُمْ شُورَ‌ى بَيْنَهُمْ...) مربوط به مرحله‌ی مکی است و در عین حال میان دو فریضه‌ی تعبدی نماز و انفاق قرار گرفته است: (وَالَّذِينَ اسْتَجَابُوا لِرَ‌بِّهِمْ وَأَقَامُوا الصَّلَاةَ وَأَمْرُ‌هُمْ شُورَ‌ى بَيْنَهُمْ وَمِمَّا رَ‌زَقْنَاهُمْ يُنفِقُونَ)[شوری:38] 

و در تفسیر آیه‌ی 159 سوره‌ی آل‌عمران (وَشَاوِرْ‌هُمْ فِي الْأَمْرِ‌)، رشیدرضا فرموده است: و شاورهم فی الأمر العام الذی هو سیاسة الأمة فی الحرب و السلم و الخوف و الأمن و غیر ذلک من مصالحهم الدنیویة، أی دم علی المشاورة و واظب علیها کما فعلت قبل الحرب فی هذه الواقعة (غزوة أحد) و إن أخطأوا الرأی فیها فإن الخیر کل الخیر فی تربیتهم علی المشاورة بالعمل دون العمل برأی الرئیس و إن (کان الرئیس النبی) و کان صواباً لما فی ذلک من النفع لهم فی مستقبل حکومتهم إن أقاموا هذا الرکن العظیم (المشاورة).

بعضی از فواید و آثار مثبت عمل به شورا:

• شورا وسیله‌ای است جهت جلوگیری از استبداد، تک‌روی و دیکتاتوری و در نهایت جمع میان کلمه توحید و توحید کلمه و ایجاد وحدت واقعی که تنها در سایه‌ی حاکمیت شجره مبارک شورا میسر می‌شود.
• عمل به شورا موجب بستن راه بر فتنه‌ها و سخن‌های مریض و نجوی‌ها و وسوسه‌ها است.
• عمل به شورا احترام به عقل دیگران و نیز احترام به آزادی رأی و بیان است که در اسلام مورد تأکید مضاعف قرار گرفته است.
• شورا بهترین راه برای رسیدن به بهترین رأی و صالح‌ترین تصمیم و نیل به نوعی آرامش و اطمینان قلبی است.
• شورا راهی به سوی توافق نفوس و تزاید الفت و محبت و تساوی افراد در قبول مسؤولیت‌ها است.
• شورا مدرسه‌ای جهت تربیت استعدادها و توسعه‌ی شخصیت و فراهم نمودن فرصت‌های برابر و مشارکت در سرنوشت جماعت و جامعه است.

در خاتمه لازم است بر نقش اساسی بیداری اسلامی در احیا، ترویج، تثبیت و تطبیق عملی شورا و به کارگیری آن در فرایند تصمیم‌سازی‌ها و اتخاذ مواضع و اجتناب از تک‌روی و فردسالاری تأکید و تقدیر شود. الحمدلله جماعت دعوت و اصلاح نیز همواره احترام و التزام به خرد جمعی را به عنوان یک قاعده و رویکرد الزام‌آور و انسجام‌آفرین و یک اصل تغییر ناپذیر ضروری دانسته و شورا را بر همه‌ی ارکان و نهادهای خود ساری و جاری ساخته است و بدان پای‌بند می‌باشد.